مترجم: هدیه عابدی برخی ادعا می‌كنند گسترش درگیری‌ها میان ارتش سوریه و كردها ناشی از یك توافق مخفیانه میان آنكارا و دمشق است، اما وضعیت پیچیده‌تر از چیزی است كه به نظر می‌رسد. در شرایطی كه پیش‌بینی می‌شود دولت جدید امریكا حمایت خود از كردهای سوریه را بار دیگر افزایش دهد، روابط شكننده میان دمشق و كردهای شمال سوریه در هفته‌های اخیر به شكل خطرناكی به سمت تنش و درگیری حركت كرده است. هر دو طرف در هفته‌های اخیر تلاش كرده‌اند در چندین منطقه طرف مقابل را محاصره كند و این امر منجر به تنش‌های مرگبار و شایعاتی مبنی بر تبانی میان سوریه و تركیه شده است. منابع كرد در گفت‌وگو با المانیتور اعلام كردند در اوایل ژانویه، نیروهای ارتش سوریه ورود خودروهای تجاری به مناطق كردنشین حلب از جمله شیخ مقصود و اشرفیه و شهرهای مجاور تل رفعت و حومه ممنوع كرده است. محدودیت‌ها جلوی تامین سوخت و غذای این مناطق را گرفته و بر اردوگاه‌های پناهندگان كرد كه از شهر عفرین به آنجا پناه آورده بودند، تاثیر گذاشته است. كردها نیز با محاصره نیروهای ارتش در حسكه و قمیشلی در شرق، اقدام دولت را تلافی كردند. مظلوم كوبانی، رییس نیروهای دموكراتیك سوریه كه به دست كردها اداره می‌شود، ارتش سوریه را متهم به حصر مناطق كردنشین و دستگیری بستگان اعضای نیروهای دموكراتیك سوریه و نیروهای پلیس كرد (موسوم به آسایش) كرده است. دفتر فرماندار حلب این اتهامات را رد كرده و هر‌گونه كمبود كالاهای اساسی در مناطق كردنشین را تكذیب كرده است. روز 27 ژانویه، در نتیجه مداخله نیروهای امنیتی كرد برای از هم پاشیدن تظاهرات هواداران حكومت در حسكه، یك نفر كشته و چندین تن زخمی شدند. یكی از شبه نظامیان طرفدار حكومت در واكنش به مداخله نیروهای كرد، به یك ایستگاه پلیس حمله كرد. در این بین، هر یك از طرفین دیگری را مسوول این ناآرامی می‌دانند. منابع كردی در گفت‌وگو با المانیتور گفتند روس‌ها تلاش خاصی برای میانجی‌گری در بحران نكرده‌اند و حاضر نشدند امنیت هیاتی را كه كردها می‌خواستند به دمشق بفرستند، تضمین كنند. با این وجود، تماس‌هایی در سطح محلی برقرار شد و نیروهای آسایش روز 2 فوریه برای نشان دادن حسن‌نیت خود موانع را از وسط جاده برداشتند. با این حال هر دو طرف آرایش نظامی خود را حفظ كرده و بحران هنوز به طور كامل حل و فصل نشده است. در این بین منابع مطلع در دمشق می‌گویند در جریان تماس‌های روز 2 فوریه، كردها قول دادند ظرف 48 ساعت عقب‌نشینی كنند. به گفته منابع مستقل، نیروهای كرد در آن روز به محاصره حسكه و قمیشلی پایان دادند، و دولت نیز اجازه داد كامیون‌های حامل سوخت و غذا به دو منطقه حلب وارد شوند. یك هیات روسی - سوری نیز وضعیت را در حلب مورد ارزیابی قرار داد. شاید تا اینجا دو طرف به مصالحه رسیده باشند، اما در شرایطی كه كردها جایگاهی در قانون اساسی ندارند و حتی صحبتی هم در این خصوص نمی‌شود، هر لحظه ممكن است در مناطقی كه هم اعراب و هم كردها سكونت دارند درگیری بین دو طرف بالا بگیرد. در منطقه كردنشین قمیشلی، ارتش سوریه تنها بر فرودگاه، منطقه‌ای كه ساختمان‌های دولتی در آن واقع شده‌اند، جاده بین آن منطقه و فرودگاه، و گذرگاه مرزی با تركیه تسلط دارد. به همین ترتیب، نیروهای كرد نیز بر بخش عمده‌ای از حسكه مسلطند و نیروهای حكومت تنها در منطقه‌ای حضور دارند كه ادارات امنیتی و ساختمان‌های دولتی واقع شده‌اند. كردها ادعا می‌كنند حصر حلب ناشی از توافقی مخفیانه میان آنكارا و دمشق است كه ظاهرا پس از سفر رییس سازمان اطلاعات تركیه به پایتخت سوریه منعقد شده است. بدران چیا كرد، یكی از مقامات ارشد سوریه، می‌گوید آنكارا و دمشق در مورد مسائل مختلفی از جمله برنامه مشترك علیه دولت خودمختار كردها در شمال سوریه گفت‌وگو كرده‌اند. یك مقام كرد دیگر به نام ایلهان احمد می‌گوید همكاری امنیتی میان دمشق و آنكارا كسی را غافلگیر نمی‌كند. با این حال یكی از منابع كرد در گفت‌وگو با المانیتور توصیه كرده با این ادعاها با احتیاط برخورد شود. تماس‌های اطلاعاتی میان تركیه و سوریه در چارچوب خطر مشترك كردها كه هر دو طرف را تهدید می‌كند، قابل توجیه است، اما این منبع می‌گوید بعید است آنكارا و دمشق تا این حد پیش رفته باشند. اولین و تنها تماس میان رییس اطلاعات تركیه و اداره اطلاعات سوریه كه مقامات آن را تایید كردند در مسكو و در ژانویه 2020 برقرار شد. در آنجا بود كه این مقام ترك با علی مملوك، رییس اداره امنیت ملی سوریه دیدار كرد. به گفته روزنامه سوری الوطن، مقامات ارشد اطلاعاتی و نظامی تركیه در تاریخ 29 دسامبر 2020 به دمشق سفر كردند. وزرای خارجه تركیه و روسیه در دیداری كه در همان روز برگزار كردند، در مورد شهر راهبردی عین عیسی كه هفته‌ها تحت حملات خمپاره‌ای تركیه قرار داشت، با یكدیگر مذاكره كردند. كردها می‌ترسیدند این حملات مقدمه‌ای بر حمله برای تصرف شهر باشد. روسیه برای جلوگیری از این موضوع، می‌خواست كردها را راضی كند شهر را به دمشق تحویل بدهند. گسترش درگیری‌ها میان دمشق و كردها چندین سناریو را درخصوص تغییر معادلات در پی ورود جو بایدن به كاخ سفید مطرح می‌كند. در شرایطی كه تحریم‌های اخیر امریكا سوریه را فلج كرده است، همكاری كردها با امریكا در منطقه‌ای كه دارای منابع غنی نفت، گاز و كشاورزی است به شدت مورد توجه منفی قرار گرفته است. اكنون به خاطر كمبود كالا در دیگر نقاط سوریه نیز كردها را مقصر می‌دانند. كردها معتقدند دمشق قصد داشت برای وادار كردن دولت خودمختار كردها به همكاری، آنها را در حلب مجازات كند، اما با توجه به كنترل كردها بر منابع نفتی و سیلوهای غلات در شمال نتوانست این بازی را زیاد ادامه دهد. كردها یك احتمال دیگر نیز می‌دهند: اینكه روس‌ها دارند از تهدید تركیه استفاده می‌كنند تا كردها را وادار كنند اراضی تحت كنترل خود را به دولت دمشق تحویل دهند، در حالی كه حكومت بشار اسد قبیله‌های عرب را علیه كردها می‌شوراند تا دولت مختار كردها را تضعیف كرده و منطقه را برای امریكایی‌ها ناامن كند. به عبارت دیگر دمشق تلاش می‌كند همزمان با تلاش‌های واشنگتن برای محافظت بیشتر از كردها با ورود بایدن به كاخ سفید تا جایی كه ممكن است علیه امریكایی‌ها نیروی بازدارنده ایجاد كند. در طرف مقابل گفته می‌شود كردها كه از حمایت امریكا اطمینان دارند، به تنش‌ها دامن می‌زنند تا شاید بتوانند نیروهای باقی‌مانده حكومت را از حسكه و قمیشلی بیرون كنند. یك منبع كرد با این نظریه موافق است، اما نسخه‌ای كه او روایت می‌كند اندكی تفاوت دارد. او می‌گوید: این حكومت بشار اسد بود كه حصر را آغاز كرد، اما كردها تلاش كردند از تنش‌ها برای تصرف كامل حسكه و قمیشلی استفاده كنند. همچنین كردها می‌خواستند به نوعی میزان حمایت بایدن را بسنجند. آخرین سناریو به تركیه مربوط می‌شود. براساس این سناریو، پس از پیروزی بایدن، احتمال آغاز حمله نظامی جدید از سوی تركیه یا گسترش عملیات «بهار صلح» در كرانه شرقی رود فرات كاهش یافته است. تركیه فشار را بر عین عیسی افزایش داده بود تا پیش از ورود بایدن به كاخ سفید شهر را تصرف كند. سقوط عین عیسی می‌توانست به تركیه اجازه دهد كنترل خود بر بزرگراه مهم ام4 را گسترش دهد، راهی برای دسترسی به رقه پیدا كند، منبج را از شرق محاصره كند و ارتباط شهر مرزی كوبانی را با دیگر مناطق كردنشین در شرق قطع كند. این تصور وجود داشت كه تركیه به منطقه مرزی دریك نیز كه نیروهای امریكایی از آن به عنوان مسیری برای انتقال ذخایر خود از عراق به سوریه استفاده می‌كنند، چشم دارد. با این حال واقعیت جدید آنكارا را مجبور كرده این برنامه‌ها را كنار بگذارد و به جای تلاش برای سركوب دولت خودمختار كردها، به همكاری با دمشق بیندیشد. از نقطه نظر حكومت سوریه، هر توافقی با آنكارا درخصوص كردها باید مشروط به پاكسازی ادلب از گروه‌های افراط‌گرا و پایان حضور نظامی تركیه در این استان باشد. مشوق دیگری كه برای همكاری با آنكارا وجود دارد، فرصت پایان دادن به حضور نظامی امریكا در سوریه است. اگرچه خیلی سخت می‌توان منافع تركیه و سوریه را به هم نزدیك كرد، اما ناظران احتمال درك متقابل این دو كشور و همكاری آنها علیه مناطق كردنشین شرق فرات را رد نمی‌كنند. بی‌ثباتی در شمال شرق سوریه باعث می‌شود انگیزه امریكایی‌ها برای ماندن در منطقه كاهش یابد، مساله‌ای كه هم به نفع سوریه و هم به نفع تركیه است. به نظر می‌رسد گسترش درگیری‌ها میان دمشق و كردها برنده‌ای نداشته باشد. اگر واشنگتن دولت خودمختار كردها در شمال سوریه را از نظر سیاسی به رسمیت بشناسد و به آن ضمانت محافظتی قطعی بدهد، شاید اوضاع تغییر كند، اما در شرایط حاضر دوطرف هر تلاشی علیه دیگری انجام دهند، دودش به چشم هر دوی‌شان می‌رود. به نظر می‌رسد درگیری‌های اخیر موضع كردها را ضعیف‌تر كرده است. قبیله‌های عرب به اندازه كافی به خاطر كنترل كردها بر میدان‌های نفتی و ناآرامی‌های پیاپی ناشی از عملیات «ضد تروریستی» نیروهای دموكراتیك كرد عصبانی بودند. حصر حسكه و قمیشلی بهانه‌ای به دست كسانی داده كه می‌خواهند كردها را بی‌اعتبار كرده و مجرم جلوه دهند. كردها از طریق همكاری با امریكا به دنبال دستیابی به اهداف بزرگی بوده‌اند، اما در عین حال تلاش كرده‌اند به حلقه مخالفان و مردم كل سوریه نیز نزدیك شوند. اتفاقاتی كه اخیرا رخ داد به این تلاش‌ها آسیب وارد كرد. منبع: المانیتور
نظرات